Planina koja je u zapećku Zlatibora i Tare, a po lepoti ništa manje od njih, nalazi se samo na 9 km od Užica. Gusto pošumljena, na površini od oko 20 km i prosečnoj nadmorskoj visini od oko 850 metara, Jelova Gora je planina isprepletana vodotokovima i obiluje brojnim izvorima.
Planina ima tri vrha Đakov kamen (1003 mnv), Bujadnjača (1003 mnv) i Jelena glava (1011 mnv). Prilično je pitoma. Najviše ima bukove, grabove, brezove, jasikove, a najmanje hrastove šume. U novije vreme sve veće površine prekrivene su borom, jelom, smrčom, omorikom, planinskim čempresom. Ova planinska lepotica nadaleko je poznata po borovnicama i kupinama.
Jelova Gora ima više zaseoka, a svaki mami svojom lepotom. Turizma na ovoj planini ima, ali ne dovoljno koliko zaslužuje. Organizovanim turizmom se bavi nekolicina, a više preovladava dnevni ili vikend turizam. Omiljeno izletište je Jovanova voda.
Izvor vode
Jovanova voda je izvorska voda, sa uređenom česmom i okolnim odmorištem, preuređeno za izlete i lep provod u prirodi. Ali, pre nego što se dođe do Jovanove vode, u dnu jedne livade u izletničkom naselju, nalazi se Desankina česma ili nekada izvor poznat pod imenom Samadžinac. Svakako, treba pomenuti i Batinu vodu, Izvorka, Studenac. Sve su to izvori, sa kojih voda osvežava i okrepljuje u ovoj nedirnutoj prirodi. Reka koja protiče kroz Jelovu Goru je Tatalija koja se uliva u reku Tmušu, a ona u Skrapež.
I nije ni čudo što Jelova Gora mami ljudi. Središte turističkih i ugostiteljskih objekata nalazi se na zaravni, ispod Zborišta (motel, odmaralište Ministarstva unutrašnjih poslova i mnogobrojne vikendice). Izletnici, posetioci mogu da nađu neki proplanak da rošitljaju i uživaju u cvrkutu raznovrsnih ptica i prelepim pejsažima, a nimalo da se iznenade ako vide srnu, zeca, lisicu ili čak jazavca. Bilo je tragova i mečke sa mečićima, ali verovatno u prolazu.
“Šebovina”
Svu tu lepotu Gvozden Starčević, na 13 km od Užica, nakon što se prođe putem oivičenom smrčama i drugim drvećem, u selu predaka, Gostinici, na 900 m nadmorske visine, podigao seosko turističko domaćinstvo “Šebovina”.
– Ideja da izgradim ovo domaćinstvo je nastala pre 14 godina. Na ovome sam najviše sam radio, jedino su majstori radili na krovovima. Prve kućice su prenete iz Tubića i one datiraju pre Prvog svetskog rata i malo su prepravljene. Jedna je reparirani babin mlekar, druga je kuća gde se moj tata rodio, a ova velika je preneta iz Rutoša kod Nove Varoši. One potiču iz pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka. Jedino potpuno nov objekat je gde se nalazi tzv. ruska banja doterena iz Rusija. Sada imam 17 kategorisanih ležajeva u 5 objekata – kaže Gvozden.
„Šebovina“ je zatvorenog tipa, pa restoran i sve ostalo mogu koristiti samo gosti koji su na pansionu. U poslu mu pomažu i supruga Dragana, majka Dobrinka i otac Vidoje. A okolina je da zastane dah. Odatle puca pogled. Desno se vide obronci Zlatibora, pored kotlina Požege, pravo Golija, Kablar, Javor i Mučanj, malo levo Kablar i Ovčar, a kada je lepo vreme i Divčibare. Dvorište puno cveća, a za decu potpuni mobilijer. Zadovoljstvo je i privilegija je napajati oči zelenilom i dušu lepotom i čistim vazduhom.
Tajanstveni svet gljiva
Jelova Gora je planina na kojoj raste veliki broj različitih gljiva. Zbog čari planine i tajanstvenog svetog gljiva, život Užičanke Milke Adžić se promenio iz korena i svoj novinarski poziv je zamenila izučavanjem i posmatranjem ovgo specifičnog carstva. U svet gljiva ušla je sasvim slučajno, ali je kasnije zbog njih i ljubavi prema prirodi napustila život u centru grada na Đetinji i nastanila se u Jelovoj Gori.
– Gljive su od velikog značaja za čovečanstvo. Zahvaljujući njihovom postojanju dolazi do razgradnje lišća, granja, drvnog otpada raznih vrsta i da nije njih mi bismo veoma brzo bili zatrpani biološkim otpadom – kaže Milka.
Najveći problem su ljudi koji dolaze i beru gljive ne poštujući osnovne postulate branja gljiva.
– Mi koji volimo prirodu ostavljamo mlade gljive zato što one nisu još uvek ispunile svoju funkciju, to se naročito odnosi na vrganje koji su najtraženiji. Mlada gljiva, koja ispod šeširića ima belo plodište gde se nalaze spore i razlog njenog izlaska iz zemlje da produži vrstu, nisu stigle da se vetrom ili na neki drugi način raznesu i kada se ona ubere, to znači da ona nije ispunila svoju misiju, a pogrešno je i uvreženo mišljenje da su one najkvalitetnije za ishranu – kaže Milka, koja je odlučna da svoj život živi u skladu sa prirodom i u prirodi, i svaki dan započinje šetnjom kroz šume i livade, a usput osim gljiva nabere i lekovite trave i cveće.
Manifestacija Dani borovnice
Ali, ono što posebno karakteriše ovu planinu su divlje borovnice. Hemijski sastav zemljišta je pogodan za ovu biljnu vrstu. Krajem avgusta na planini se organizuje svečanost posvećena borovnici – Dani borovnice. Značaj ove manifestacije su prepoznali i gradsko rukovodstvo, te pomaže u organizovanju, ali i u infrastrukturi. Miloš Poznanović iz UG “Etno Gostinica” ističe da su udruženje formirali sa ciljem da se oživi ovaj deo Gostinice kako bi privukli što veći broj posetilaca i turista.
– Gradsko rukovodstvo je shvatilo naše dobre namere, imamo njihovu punu podršku i ovim putem im se zahvaljujem. Pored želje da održimo manifestaciju “Dani bornovnice” želimo da se svi građani koji koriste ovo mesto lepo osećaju i zamolio bi posetioce da ovaj prostor čuvaju kao svoj, bilo bi dobro da svi ponesemo vreće za smeće i da čuvamo ovaj prostor – rekao je Poznanović, kada je asfaltiran put u ovom kraju.
Upravo zahvaljujući dobrim idejama i udruženim radom meštani ovog dela Gostinice u znatnoj meri unapredili su infrastrukturu i sadržaje. Zajedno sa decom iz škole veoma često organizuju se i akcije uređenja i čišćenja sa ciljem očuvanja ovog prostora.
Manifestacija “Dani boravnica” je počela da se održava 2001. godine. Održavala se u julu, a od 2019. u avgustu, kraj Jovanove vode. Cilj ove manifestacije je da se zaštiti čitava planina sa tom netaknutom prirodom. Osnivač manifestacije je Demokratska organizacija za privredu i socijalnu integraciju (DOPSI). U okviru manifestacije organizovan je nekad Eko-kamp “Svi u prirodu”, slikarska kolonija “Memorijal Živan Žiko Jovičić“, auto-reli, takmičenje u narodnom višeboju, dečiji fudbalski turnir, modne revije i izbor za Mis borovnice, nastupi folklornih i izvornih pevačkih grupa i tamburaša. Manifestacija je trajala 5 dana, a ove godine su održani jedanaesti po redu i manifestacija je trajala jedan dan. Veliki broj posetilaca imao je priliku da vidi i čuje nastup KUD-a Prvi Partizan, kao i veliki broj nastupa muških i ženskih pevačkih grupa i pevanje iz vika. Organizator ovogodišnje manifestacije je UG “Etno Gostinica”.
Pešačke i biciklističke staze
Jelova Gora je raj za pešake i bicikliste. Postoje utvrđene i označene staze, koje vode kroz šume i livade do najviših vrhova. Jedna od najzanimljivijih staza je ona koja vodi od spomenika borcima Radničkog bataljona na Kadinjači do Đakovog kamena, a potom i do Jelenine glave. Tu je i biciklistička staza Jelova Gora – Kadinjača – Jelova Gora u dužini od 19,5 km. A ko želi može da dođe i sa druge strane uz Gluvaćki potok, obrncima Lazovine do Šehovog brda, na kome se nalazi kugla metereološke stanice. Odatle uz stanke da uživate lepotama prirode dolazi se do seoske prodavnice i kafane. Nakon lepog ukusa u kafani nastavlja se pored škole i crkve, za koju je kamen temeljac donet iz Lelića, u sećanje na vladiku Nikolaja Velimirovića. Zatim može da se produži pored motela, a potom i do Jovanove vode.
Na samo 12 km udaljenosti od Užica nalazi se lovište “Jelova Gora”, koje se prostire na površini od 2.158 hektara. Ovde se moguć lov na zeca, divlju svinju i srnu, te je moguć i razvoj i lovnog turizma.
Strogi rezervati prirode
Teba pomenuti da je Vlada Srbija 2015 godine donela uredbe kojima se lokalitetitama “Tesne Jaruge”, “Zelenika”, “Iznad Tatalije” dodeljuje status Strogog rezervata prirode. Deo šumskog kompleksa planine Jelova Gora u zapadnoj Srbiji, na teritoriji Užica, proglašava se zaštićenim područjem II kategorije, regionalnog odnosno velikog značaja, kao Strogi rezervat prirode “Tesne Jaruge”. On se stavlja se pod zaštitu radi očuvanja bukove šume u dolini Okoliške reke koja je prekrivena različitim vrstama tresetnih mahovina, hibrida obične breze i maljave breze, retke i ugrožene vrste i borealnog relikta, kao i reliktne vrste paprati rebrače.
Strogi rezervat prirode “Iznad Tatalije” i “Zelenika” se takođe nalaze u okviru šumskog kompleksa Jelova Gora. “Iznad Tatalije” se stavlja pod zaštitu radi očuvanja šumskog kompleksa Jelove Gore i staništa autohtone zajednice reliktne vrste zelenike obraslog šumom brdske bukve. Nalazi se na lokalnom putu Jelova – Varda, ukupne površine od oko 0,8 hektara. Strogi rezervat prirode “Zelenika” stavlja se pod zaštitu radi očuvanja šumskog kompleksa Jelove Gore i staništa biljnih vrsta koje su identične kao i u rezervatu “Iznad Tatalije”. Ograničena je na manje populacije. Najznačajnija je u zajednicama bukve i javlja se u spratu žbunja i spratu drveća visine do 15 metara.
Ne treba zaboraviti da su ljudi veoma gostoljubivi, vredni i prave gastronosmke specijalitete. Oni su vešte zanatlije, najbolji kovači i pintori.
Tu je i nova crkva na Ćeteništu, za koju je kamen temeljac donet iz Lelića, u sećanje na vladiku Nikolaja Velimirovića.
Autor: LZS
Zahvaljujemo se svim sagovornicima i onima koji su pomogli da nastane ovaj tekst.
Tekst je deo medijskog projekta “Užička sela imaju potencijala za razvoj seoskog turizma” koji je sufinansiran od Grada Užica. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
