U subotu, 7. oktobra, se po peti put od ustanovljavanja,obeležava Dan zaštite Dinarida. Obeležavanjem Dana zaštite Dinarida, ukazuje se na važnost prirodnog i kulturnog nasleđa zemalja Dinarskog luka, kao i isprepletenost prirodnog bogatstva i kulturno – istorijskih vrednosti ovog po mnogo čemu posebnog prostora u Evropi.
U tom cilju ove godine želimo da ukažemo na osetljivost i ugroženost šuma i šumskih kompleksa kako u zaštićenim područjima tako i na čitavoj teritoriji Dinarida, kao i potrebu dodatnih napora na regionalnom i nacionalnim nivoima za unapređenje i očuvanje ovih važnih ekosistema.
Šumski ekosistemi su najzastupljeniji i jedni od najvažnijih ekosistema na području Dinarida, koji predstavljaju jedan od šumama najbogatijih regiona u Evropi. Ovo bogatstvo se odlikuje ne samo velikom površinom pod šumama, nego i velikim brojem biljnih i životinjskih vrsta koje žive u šumskim ekosistemima, kao i lepotom predela.
Pošumljenost u Dinaridima se kreće od 31% u Srbiji do čak 61.5% u Crnoj Gori i 62% u Sloveniji, što je znatno više od proseka u EU (39%).
Očuvanje šuma i drugih ekosistema jedan je od 17 globalnih ciljeva Ujedinjenih nacija koji čine Program održivog razvoja do 2030. godine. Takođe, Akcioni plan za sprovođenje Zelene Agende za Zapadni Balkan kao jednu od obaveza predviđa razvijanje i primenu Plana za obnovu šumskih pejzaža Zapadnog Balkana do 2023.
Značaj šuma je višestruk. Osim što obezbeđuju hranu, čistu vodu i građevinski materijal, ublažavaju posedice klimatskih promena, štite zemlju od erozije, staništa su mnogih divljih vrsta biljaka i životinja, a poboljšavaju i kvalitet našeg života.
Međutim, i pored takvog značaja, šume i šumski ekosistemi Dinarida su usled postojećih društveno-ekonomskih prilika sve više ugroženi. Glavni razlog nestanka šuma je njihovo neodrživo korišćenje, zasnovano na prekomernoj upotrebi. Drvo se pretežno eksploatiše za potrebe ogreva i drvne građe. Značajan faktor uništavanja šuma predstavlja i nelegalna seča, koja je i dalje zastupljena u određenim delovima Zapadnog Balkana. Čista seča, nezavisno od veličine površine na kojoj se obavlja, izaziva nestanak i fragmentaciju prirodnih staništa mnogih divljih vrsta biljaka i životinja. Takođe neplanska i nelegalna seča šuma dovodi do izraženih erozija zemljišta i pojave klizišta. To za dalju posledicu ima i remećenje podzemnih tokova i presušivanje izvora, koji u ruralnim područjima, bogatim šumama, predstavljaju osnovni izvor vode za piće lokalnog stanovništva.
Pored nelegalne seče, učestalost i intenzitet šumskih požara na nivou pejzaža, otvorenih prostora, su u porastu usled sve izraženijih klimatskih promena. To dovodi do smanjenja otpornost šumskih ekosistema i ostavljaju ogromnu mogućnost da šume budu izložene ostalim rizicima kao što su različite bolesti ili štetočine.
Ovo zahteva bolju pripremljenost i efikasne dogovore, ali i holističko i temeljno preispitivanje i upravljanje šumskim ekosistemima ne samo u zaštićenim područjima već i šire na lokalnom, nacionalnom i regionalnom nivou. Zajednički interes i potreba zemalja Dinarskog luka su povećanju otpornosti zapadnobalkanskih šuma i pejzaža što se može postići samo zajedničkim naporima kroz poboljšanje regionalne saradnje kako bi region bio što bolje pripremljen za suočavanje sa rizicima i pretnjama po šumske ekosisteme.
Stoga Parkovi Dinarida kao regionalna organizacija pozivaju sve aktere, donosioce odluka, upravljače zaštićenih područja, šumare, privatne vlasnike šuma, da ulože dodatne napore na uspostavljanju dugoročne međuresorne saradnje, regionalnih i nacionalnih mreža i jačanju kapaciteta u cilju efikasnog odgovora na sve izraženije pritiske na šumske ekosisteme u području Dinarida. Samo uz širi pristup zasnovan na nacionalnom i međunarodnom znanju i stručnosti, ostvarivanje saradnje svih sektora, uključivanjem zajednice i ključnih učesnika i razvoj zajedničkih politika i strategija možemo doprineti povećanju otpornosti šuma, njihovom očuvanju i održivom upravljanju u Dinaridima.
7. oktobar Dan zaštite Dinarida, ustanovljen je 29. maja 2019. godini na Generalnoj Skupštini Parkova Dinarida – mreže zaštićenih područja Dinarida u Parku prirode Blidinje (Bosna i Hercegovina).
Dinaridi (Dinarski luk) predstavljaju jedan od najvećih planinskih lanaca u Evropi, koji povezuje Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Crnu Goru, Hrvatsku, Кosovo*, Severnu Makedoniju, Sloveniju i Srbiju. Dinaridi se pružaju u pravcu severozapad-jugoistok, dužinom od oko 650km uz obalu Jadranskog mora. Najviši planinski masiv Dinarida su Prokletije, sa vrhom Maja Jezerce (2694m).
Mrežu Parkova Dinarida trenutno čine 110 zašticenih područja iz 8 Albanije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Кosova*, Sjeverne Makedonije, Slovenije i Srbije. Članovi Parkova Dinarida su takođe i fizička lica, ljubitelji prirode i prijatelji mreže od njenog osnivanja. Asocijacija “Parkovi Dinarida – mreža zašticenih podrucja Dinarida” osnovana je krajem 2014. godine sa sjedištem u Podgorici na osnovu sporazuma 8 zemalja Dinarskog luka – Big Win II.
Izvor: NP Tara
